- SOP.ORG.9, V.10; AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT ... Definitief

Klinisch Laboratorium
Heilig-Hartziekenhuis
Mechelsestraat 24, B-2500 Lier
Tel.: 03-491 30 70 • Fax: 03-491 30 89

AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT VAN MICROBIOLOGISCHE STALEN

DocNr SOP.ORG.9	Versie 10		Status Definitief	Auteur Diane Geens
Aangemaakt op 10/Mar/2025	Verstuurd op 16/Apr/2025	Geldig van 12/May/2025	Geldig tot 12/May/2028	Gearchiveerd op

1. Onderwerp

Deze SOP beschrijft de te volgen procedure voor afname en transport van microbiologische stalen.

2. Algemene opmerkingen

Zie DOC.ORG.2: “Praktische instructies staalafname, bewaring & transport”.

2.1. Afname:

Afname vóór antibiotische therapie gestart is. Indien dit niet mogelijk is, vlak vóór een nieuwe dosis antibioticum gegeven wordt.
Afname met een wisser is minder doeltreffend voor kweek dan een naald- of catheteraspiraat met spuit.

2.2. Transport:

Snel transport naar het laboratorium is van groot belang voor bepaalde stalen (ongeacht ze in transportmedium zijn gebracht of niet):

3. Overzicht van de verschillende soorten stalen

De te volgen procedures voor de verschillende microbiologische stalen worden hieronder beschreven. Dit document maakt gebruik van secties, die elk op zich bestaan uit meerdere alinea’s. Om de secties uit te vouwen, volstaat het om op het (zeegroene) driehoekje of de sectietitel te klikken. Bij het afdrukken van het document zullen alle secties automatisch uitgevouwd worden.

I. Hemocultuur

1. Afname:

Indicatie

Uitzonderingen op medisch voorschrift (inclusief opvolghemoculturen)

Voorbereiding
Aantal afnames
Uitvoering

Aandachtspunt bij staalname via katheter bij vermoeden kathetersepsis:

Belangrijk aandachtspunt is het rechtstreeks afnemen van hemocultuurflessen via katheter.

Voorafgaande dient er GEEN waste tube genomen te worden.

Een mogelijke 'verdunning' van het staal in de hemocultuurflessen door rechtstreekse aansluiting op de katheter is minimaal te beschouwen.

Bovendien ook inferieur ten opzichte van opsporen van pathogenen.

De werkwijze dient verder uitgevoerd te worden zoals beschreven hierboven.

2. Transport :

Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel op kamertemperatuur bewaren. (NOOIT in koelkast of warmwaterbad!)

3. Weekend en nacht :

Flessen naar het corelab brengen. Bij afwezigheid van de laborant van wacht de flesjes op de balie plaatsen.

II. Cerebrospinaal vocht

1. Afname:

Huiddesinfectie met alcoholische oplossing.
In een steriel recipiënt opvangen.
Wordt nooit op het laboratorium afgenomen.
De volgorde van de afgenomen recipiënten op het afnamepotje markeren (bij voorkeur 3 potjes afnemen voor het labo).

2. Transport:

Onmiddellijk naar het laboratorium brengen (NOOIT in de koelkast bewaren: N. meningitidissterft af bij 4°C).

III. Lagere Luchtwegen

1. Afname:

Ochtendsputum (géén speeksel) in steriel potje opvangen door spontaan ophoesten, bij voorkeur na spoelen van mondholte met water.
Endotracheale- en tracheotomie-aspiraten
Balvocht (= Broncho alveolaire lavage).
Bij kleine kinderen kan sputum eventueel door een nasofaryngeaal uitstrijkje vervangen worden.
Voor BK (mycobacteriën): eventueel 3 opeenvolgende dagen ochtendsputum verzamelen.

2. Transport:

Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren op 4 °C.

IV. Screening stalen

Meestal aangevraagd om op dragerschap van een bepaalde kiem te screenen.

1. Afname:

MRSA:

staaltype:

- neus, keel, perineumswab

afnamemateriaal:

- MRSA afnamekit: 2ml TSB + 2.5%Nacl medium + 3 flocked swabs

afname:

MSSA:

staaltype:

- neusswab

afnamemateriaal:

- MSSA afnamekit: 2ml TSB + 2.5%NaCl medium + 1 flocked swab

afname:

Een steriele wisser 20 à 30” ter hoogte van de voorste neusvleugels wrijven (één wisser volstaat voor beide neusgaten).

CPE/VRE:

staaltype:

Rectale afname

afnamemateriaal:

Eswab (roze)

afname:

Candida Auris:

staaltype:

- Oksel en liesswab

afnamemateriaal:

- e swab (roze)

afname:

Een steriele wisser 20 à 30” ter hoogte van oksel en lies wrijven.

- één wisser volstaat.

V. Nasopharyngeaal aspiraat of wisser

V. Nasopharyngeaal aspiraat of wisser

Voor de diagnose van virale infecties of ter vervanging sputum bij kleine kinderen.

1. Afname:

staaltype:
- Nasopharyngeale swab
afnamemateriaal:
- Aspiraat in steriel recipiënt.
- Fijne steriele wisser (eSwab oranje).

afname:
- Nasopharyngeale wisser (Covid-19): Zorg ervoor dat u de nodige persoonlijke bescherming gebruikt! Tijdens de staalafname kan een persoon hoesten. Volg de procedure voor droplet bescherming: maak gebruik van handschoenen, schort, chirurgisch masker en indien mogelijk oogbescherming (face shield). Waarschuw de patiënt dat dit onderzoek gedurende een kort moment onaangenaam kan zijn. Breng het wattenstaafje op de neusbodem diep in het neusgat (tot in de nasofarynx: ongeveer tot de helft van de afstand van de neus tot het oor) en maak zoveel mogelijk cellen los door langs de binnenkant van een neusgat te schrapen -> 3 tal keer omdraaien, wisseren via 1 neusgat is voldoende.

2. Transport:

Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren op 4 °C.

VI. Keelsecreet

1. Afname:

Met steriele wisser (eSwab) onder goede belichting, voorzichtig (niet té hard) wrijven over de amandelen of plaatsen waar er zichtbaar ulceraties te zien zijn.

2. Transport:

Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren op 4 °C.

VII. Faeces

1. Afname:

± 10 g (= nootgrootte) faeces in een schroefdoppotje met lepeltje.
Geen swabs.
Nooit pampers! Het aanwezige chloride is toxisch voor bacteriën.
Parasieten: (eventueel) 3 x een staalafname op verschillende momenten.
Acute diarree: geen 2 opeenvolgende stalen.
Vibrio cholerae: uitdrukkelijk op aanvraag vermelden indien opsporing gewenst is (dit vereist speciale detectietechnieken).
Rotavirus of adenovirus: staalafname zo vlug mogelijk na het verschijnen van de eerste symptomen. Stalen afgenomen >8 dagen na het begin van de symptomen bevatten een onvoldoende hoge viral load om nog een positief resultaat te geven.

2. Transport:

Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren op 4 °C.

VIII. Urine

1. Afname:

Afnamewijze steeds vermelden op aanvraag!
Midstroom-urine: bij voorkeur ochtendurine. Na het reinigen van uitwendige genitaliën met zeep en water, de middelste portie van de urine opvangen in een steriel potje.
Eénmalige sondage: na steriel toilet (cfr. techniek blaassondage).
Suprapubische punctie: dit is de referentiemethode voor baby’s en peuters (alternatief: kleefzakje na grondige reiniging maar groot risico op cave contaminatie!). GEEN detectie anaërobe bacteriën.
Verblijfscatheter: De catheter afklemmen ter hoogte van de leiding en na ontsmetting met een alcoholische oplossing, via spuit en naald in het prikpunt van het gesloten drainagesysteem urine afnemen. Steeds vermelden of het om een suprapubische sonde gaat.
BK (mycobacteriën): 3 keer 50 tot 100 ml ochtendurine (opeenvolgend).
Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae en Legionella pneumophila: eerste portie urine afnemen. GEEN midstroom!
Foley-catheter: NOOIT acceptabel voor cultuur omdat deze de distale, urethrale flora vertegenwoordigt!

2. Transport:

De urine (behalve voor BK) overbrengen in een urinebuis (met houder met slang) en zo vlug mogelijk naar het laboratorium brengen, bij uitstel bewaren bij 4 °C (max 24 uur op 4°C en 2 uur op kamertemperatuur).

IX. Gynaeco, urethra

1. Afname:

Steriele wisser (eSwab) voor cultuur.
Indien detectie chlamydia of trichomonas vaginalis gewenst is, expliciet vermelden op de aanvraag.
Chlamydia trachomatis: detectie gebeurt bij voorkeur op eerste portie urine (eventueel steriele wisser (eSwab)).
GBS: één steriele wisser (LIM-broth) eerst vaginaal (cervicaal), dan rectaal.
Neisseria gonorrhoeae (gonokok): best afname baarmoederhals, urethra en rectum met steriele wisser (eSwab). Onmiddellijk naar het laboratorium brengen want deze kiem is extreem temperatuurgevoelig!

2. Transport:

Onmiddellijk naar het laboratorium brengen om Trichomonas vaginalis en N. gonorrhoeae te detecteren, bij uitstel bewaren bij 4 °C. (N. gonorrhoeae sterft hierbij wel af)

X. Etters

1. Afname:

De kwaliteit van het staal afgenomen met een steriele wisser (eSwab) is ondergeschikt aan deze bekomen met steriele spuit (evt. met behulp van naald).
Anaëroben: liefst punctaten van minimaal 1 ml onder anaërobe condities (afgesloten spuit met rubberen dop).
Diep in de wonde afnemen.

2. Transport:

Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren bij 4 °C.
Kweek voor anaëroben: onmiddellijk naar het laboratorium brengen.

XI. Punctievochten (pleura, peritoneaal, synoviaal en pericard)

1. Afname:

Indien voldoende vocht: afname zowel in steriel recipiënt (voor gramkleuring) als in hemocultuurflessen.
Indien afname met spuit deze altijd afsluiten met een stop om contaminatie te voorkomen (nooit de naald op de spuit laten).
Eventueel alleen in een steriel recipiënt.

2. Transport:

Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren bij 4°C.

XII. Oog en oor

1. Afname:

Steriele wisser (eSwab), zowel voor cultuur als voor Chlamydia.

2. Transport:

Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren bij 4°C.

XIII. Catheters

1. Afname:

Omgeving reinigen en ontsmetten.
Distale 3 à 5 cm afknippen en in steriel recipiënt brengen.
In geval van bijkomende hemocultuurafname: prikken in andere arm.

2. Transport:

Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren bij 4°C.

XIV. Weefsel

1. Afname:

Stukje weefsel in steriel recipiënt opvangen.

2. Transport:

Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren bij 4°C.

XV. Huid, haar, nagels

1. Afname:

Stukjes schilfers, haar of nagels in steriel recipiënt opvangen of tussen draag-en dekglaasje brengen.

2. Transport:

Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel op kamertemperatuur bewaren (in geval van schilfers).

XVI. Materiaal

1. Afname:

Materiaal in steriel recipiënt.
Spiraaltje, bouten, port-a-cath ...

2. Transport:

Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren bij 4 °C.

XVII. Prothese infectie stalen

1. Afname:

Om de behandelende arts te helpen bij de afname van het correcte materiaal zullen afnamekits worden voorzien:

Afnamekit 'Gewrichtspuntie':
Deze kit bevat afnamemateriaal voor afname van gewrichtsvochtverkregen door een gewrichtspunctie (consultatie, spoedgevallen, ...):
Afnamekit "Gewrichtpunctie PJI":
Deze kit bevat afnamemateriaal voor afname van gewrichtsvochtverkregen door een gewrichtspunctie (consultatie, spoedgevallen, ...):
Afnamekit "Peroperatief PJI":
Deze kit bevat afnamemateriaal voor afname van gewrichtsvocht én biopsiestijdens operatieve ingreep in het operatiekwartier:
Deze kit zal op afspraak kunnen verkregen worden door de orthopedist. Wanneer een ingreep staat gepland bij een patiënt met vermoeden van een prothese infectie zal de behandelende arts contact opnemen met het labo om deze kit te verkrijgen.

2. Transport:

Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren bij 4 °C.
Indien er stalen voor anatomo-pathologie zijn, bewaren bij 4° C en het labo anatomo-pathologie (2930) verwittigen dat er stalen voor hen op het klinisch labo staan. Deze potjes zullen door anatomo-pathologie worden opgehaald tijdens hun rondgang.

XVIII. Malaria

1. Afname:

Verse EDTA-tube;
Breng tube zo snel mogelijk naar het laboratorium (afname <1uur);
Wacht voor de staalname niet tot een koortspiek optreedt, maar neem een staal zo snel mogelijk na het optreden van symptomen.

2. Transport:

Zo vlug mogelijk naar het laboratorium brengen, maximum 1 uur na staalname!

4. Bijlagen

4.1 DOC.ORG.1: “AFNAMEMATERIAAL ALGEMEEN”

4.2 DOC.ORG.2: “PRAKTISCHE INSTRUCTIES AANVRAAG, STAALAFNAME, BEWARING EN TRANSPORT”

Gerelateerde documenten

SOP.ORG.1: “PREANALYTISCHE PROCEDURES”
SOP.ORG.12: “AFNAME BLOED- EN URINESTALEN VOOR HEMATOLOGISCH EN BIOCHEMISCH ONDERZOEK”
SOP.ORG.22: “VEILIGHEID & HYGIËNE”
SOP.BAC.M.104.: "PROTHESE INFECTIES: BACTERIOLOGISCH ONDERZOEK